اخلاق گاتهایی

اخلاق گاتهایی

گات ها با فلسفه و دین هایی که می گویند: بدی و خبی و سرنوشت هر کس مقدر و تغییر ناپذیر است، موافق نیست. در سنت زرتشتی هر فرد به گزینش راه خود، سرنوشت خود را می سازد. اختیار در دین زرتشت بسیار مهم است. مزدااهورا به مردم اختیار داده است تا با توجه به پی آمد اعمال خویش ، راه خود را برگزینند و بهره های پیش بینی شده را دریافت نمایند. و این است مفهوم داد اهورایی و مفهوم پادافره و پاداش در دین بهی. اگر انسان آزادی عمل نمی داشت، دریافت آن چه که عرفا پاداش و مجازات (بهشت و جهنم) خوانده می شود، خلاف عدل بود.

در دین زرتشتی عدل و داد به این چم است که هر کس میژده و بهره کار خود را دریافت می دارد. و این امر بر طبق اشا به خودی خود اتفاق می افتد ؛ از این رو در دین زرتشت شفاعت معنایی ندارد. در دین زرتشت توبه معنایی ندارد، پاک کنی وجود ندارد که بتوان با آن گناهان را پاک کرد. هر اندیشه و گفتار و کردار مستقل از از سایر کارها برای دارنده و کننده ، بهره خوب و شادی بخش و یا بهره اندوه آور به همراع می آورد و در بیان دیگر در کار اشا جمع و تفریق نیست.

اشا شاخص اخلاق و ضابطه تمیز خوب از بد است. اشا ارزشهای اخلاقی را به صورت مطلق به دست می دهد. پذیرش نسبیت در مسائل اخلاقی در گات ها مردود است. همزیستی مسالمت آمیز بین خوب و بد مردود است. دروغ مصلحت آمیز بر اساس اشا و گات ها مردود است.

در جهان بینی زرتشتی ، قانون طبیعی (تنی و گیتی) با قانون مینویی (روان و اندیشه ) یکی است، و هر گونه اندیشه و عمل و گفنتر و کردار مخالف اشا برای اجتماع و فرد زیان بار است. و از آنجا که اصول اخلاقی مطلق است ، در سنت زرتشتی تضاد بین مصلحت اجتماعی و فردی وجود ندارد، مصلحت فرد در گرو مصلحت جامعه است که این به وضوح هم در گات ها دیده می شود و هم در نماز روزانه (سروش واژ). در گات ها آمده که خوشبختی از آن کسی است که به دنبال خوشبختی دیگران باشد و در نماز سروش واژ از کوچکترین عضو اجتماع ستایش شروع می شود تا بالاترین رده.
آدمیان می توانند با تقویت مبانی اخلاقی که در وجود آنان به ودیعه گذاشته شده (وجدان ، فروهر و خرد) به پایه اشویی برسند و با سپنتامینیو و اهورمزدا یکی شوند و یا فروزه های اهورایی را در خود خاموش کرده و به انگره مینو بپیوندند و خود را از منبع پر فروغ مزدا بگسلند.

اشوزرتشت می فرمایند:

“ای مردم بهترین سخنان را به گوش هوش بشنوید و با اندیشه ای روشن و رژف بینی آنها را بررسی کنید ، هر مرد و زن راه نیک و بد را خود برگزینید، پیش از فرا رسیدن روز واپسین همه به پا خیزید و در گسترش آیین راستی (اشا) بکوشید. ” (یسنای 30 بند 2)

«آن دو گوهر همزادی که نخست در دنیای گمان و خیال پدیدار شدند، یکی نیکی است و دیگری بدی در اندیشه و گفتار و کردار، خردمند از میان ایندو راستی را برخواهد گزید ولی فرد کج اندیش و نابخرد چنین نخواهد کرد و بیراهه خواهد رفت.»(یسنای 30 بند 3)

«هنگامی که آن دو گوهر (دو نیروی هم ایستار) به هم رسیدند زندگی و نازندگی پدید آوردند، هواخواهان دروغ و تبه کاران به بدترین وضع روانی دچار و طرفداران راستی و نیکوکاران از راحتی خیال برخوردار خواهند گردید و این امر تا آخر هستی ادامه خواهد داشت.» (یسنای 30 بند 4)

«از این دو گوهر همزاد، هواخواه دروغ زشت کرداری را برگزید ولی سپندمینو(طرفدار راستی) آنکه دارای گوهری پاک بوده و خود را با فروغ فناناپذیر دانش آراسته است راستی را برمی گزیند. همچنین کسی که با ایمان کامل برای خشنودی اهورامزدا کار نیک انجام دهد راستی را اختیار خواهد کرد.» (یسنای 30 بند 5)

«هواخواهان دروغ چون در شک و تردید بودند فریب خوردند و از آن دو مینو، راستی را اختیار نکردند بلکه از پی اهریمن خشم (که انگیزه بدکاری است) روانه شدند تا بدین وسیله زندگی مردم را تباه سازند. » (یسنای 30 بند 6)

« ای مردم هر گاه فلسفه شادی و رنج را را که خداوند خرد مقرر فرموده است بیاموزید دریابید که دروغ پرستان به کیفر دیرپایا دچار شده درست کاران و پاکان (پیروان راستی) از سود بی پایان و خوشبختی بهره مند خواهند گردید ، آنگاه در پرتو این اصل به خرسندی حقیقی و رستگاری نایل خواهید شد. » (یسنای 30 بند 11)

بدانیم و فراموش نکنیم که سرورمان اشوزرتشت فرمودند: راه در جهان یکی است و آن راه اشویی است.

اشم وهو وهیشتم استی اوشتا استی اوشتا اهمایی هیت اشاسس وهیشتایی اشم
ایدون باد ایدون ترج باد.

سرچشمه: فلسفه زرتشت، به خامه دکتر فرهنگ مهر
گات های دوجلدی برگردان موبد روانشاد فیروز آذر گشسب

کاوه محتشمی
امرداد روز امرداد ماه 3750 مزدیسنی