مفهوم اعداد در میان زرتشتیان
مفهوم اعداد در میان زرتشتیان بر اساس كتاب بندهش
همانند دیگر مذاهب، در میان زرتشتیان نیز اعداد نقش ویژه‌ی خود را دارند. در این نوشتار تنها به برخی از این اعداد (3و5و6و7و12و30و… ) اشاره می‌شود.
دوران جهانی دوازده هزار ساله: دوازده هزار سال عمر مفروض جهان با دوازده اختر ارتباط دارند، به طوری‌كه هر اختری یك هزار سال، به ترتیب بروج دوازده‌گانه، حكومت می‌كند. این دوره با بره (حمل) شروع می‌شود و با ماهی (حوت) به پایان می‌رسد. این سال شمار دوازده هزار ساله به قرار زیر در بندهش ذكر شده است:
چنین گوید به دین كه سه هزار سال هستی مینوی بود كه آفرینش بی‌اندیشه و بی‌جنبش و نابسودنی بود كه هزاره خدایی بره، گاو و دوپیكر بود.
سه هزار سال كیومرث را با گاو، هستی بی‌پتیاره (بی مهاجم و بدون بدی) بود كه هزاره خدایی خرچنگ، شیر و خوشه بود.
چون هزاره خدایی به ترازو آمد، اهریمن درتاخت.
پس هزاره خدایی به كژدم آمد و ضحاك یك هزار سال پادشاهی كرد.
پس هزاره خدایی به نیمسب (قوس) آمد.
پس هزاره خدایی به بز آمد، زرتشت اسپیتمان به پیامبری از دادار اورمزد به گشتاسب شاه آمد.
در هزاره دلو، اوشیدر ظهور خواهد كرد.
در هزاره ماهی اوشیدر ماه خواهد آمد و سپس هزاره سوشیانس آغاز شود كه پنجاه و هفت سال بود.
هفت موجود اهورایی؛ هرمزد و شش امشاسپند: او (اورمزد) نخست امشاسپندان را آفرید به شش بن؛ سپس دیگر، آن هفتمین خود اورمزد بود. از امشاسپندان نخست بهمن را فراز آفرید، سپس اردیبهشت، سپس شهریور، سپس سپندارمذ، سپس خرداد و امرداد را آفرید، هفتم خود اورمزد بود.
هفت موجود اهریمنی؛ اهریمن و شش دیو: اهریمن بدان پتیارگی، از كماله دیوان، نخست اكومن را فراز ساخت، سپس اندر، سپس ساوول، سپس ناگهیس، سپس ترومد، سپس تریر و زریر، سپس دیگر دیوان، هفتم خود اهریمن بود.
هفت آفرینش مادی؛ هرمزد و شش آفریدگان مادی: از آفریدگان مادی، نخست آسمان، دیگر آب، سدیگر زمین، چهارم گیاه، پنجم گوسفند، ششم مردم و هفتم خود اورمزد بود.
توضیح: می‌بینیم كه اورمزد هم در آفرینش امشاسپندان (آفریدگان مینوی) دیده می‌شود و هم در آفرینش مادی. چرا كه بنا به بندهش داریم: اورمزد هر دو است: نخست مینو، سپس مادی.
در جای دیگر آمده است كه، او (اورمزد) آفرینش مادی را به هفت بخش آفرید: نخست آسمان، دیگر آب، سدیگر زمین، چهارم گیاه، پنجم گوسفند، ششم مردم و هفتم آتش كه درخشش او از روشنی بیكران، جای اورمزد است.
سی روز در هر ماه و نام آن‌ها: نام آن سی روز كه بر ماه‌ها نهاده شده، این است: 1- اورمزد، 2- بهمن، 3- اردیبهشت، 4- شهریور، 5- سپندارمذ، 6- خرداد، 7- امرداد، 8- دی، 9- آذر، 10- آبان، 11- خور، 12- ماه، 13- تیر، 14- گوش، 15- دی، 16- مهر، 17- سروش، 18- رشن، 19- فروردین، 20- بهرام، 21- رام، 22- باد، 23- دی، 24- دین، 25- ارد، 26- اشتاد، 27- آسمان، 28- زامیاد، 29- ماراسپند، 30- انارام.
اورمزد نام سی امشاسپند را بدان سی روز چنین نهاد كه:
نخست اورمزد است، سپس شش امشاسپند، كه می‌شود هفت.
هشتم دی كه دادار است، سپس شش امشاسپند كه می‌شود هفت.
هشتم دی كه دادار است، سپس هفت امشاسپند كه می‌شود هشت.
نهم دی كه دادار است، سپس هفت امشاسند كه می‌شود هشت.
چنان كه نام خویش را به چهار جای در ماه‌ها جای داد. اورمزد و آن سه دی، یكی نام، یكی گاه، یكی دین، یكی زمان است كه همیشه بوده‌اند.
دوازده ماه و نام آن‌ها: آن دوازده ماه را نام از همان امشاسپندان است: فروردین ماه، اردیبهشت ماه، خرداد ماه، تیرماه، امرداد ماه، شهریور ماه، مهر ماه، آبان ماه، آذر ماه، دی ماه، بهمن ماه، سپندارمذ (اسفند) ماه.
شش گاهنبار: او (اورمزد) این شش آفرینش را به شش گاه گاهنبار بیافرید، به سالی كه سیصد و شصت و پنج روز به شمار است، و دوازده ماه، هر ماهی سی روز و یك ماه سی و پنج روز. بر هر روز نام امشاسپندی نهاده شد.
– 1نخست آسمان را آفرید به چهل روز كه از روز اورمزد، ماه فروردین تا روز آبان، ماه اردیبهشت است. پنج روز درنگ كرد. آن پنج روز گاهنبار و آن را نام مدیوزرم medyozaem است.
– 2دیگر، آب را آفرید به پنجاه و پنج روز كه از روز مهر، ماه اردیبهشت است تا روز آبان، ماه تیر، پنج روز درنگ كرد تا روز دی به مهر. آن پنج روز گاهنبار و آن را نام مدیوشم medyosam.
– 3سدیگر، زمین را به هفتاد روز آفرید كه از روز مهر، ماه تیر تا روز ارد، ماه شهریور است. آن پنج روز را درنگ كرد تا روز انارام، آن پنج روز گاهنبار و او را نام پدیشهه pedishah است.
– 4چهارم گیاه را آفرید به بیست و پنج روز، كه از روز اورمزد ماه مهر تا روز ارد است. پنج روز درنگ كرد تا روز انارام. آن پنج روز گاهنبار و او را نام ایاسریم ayasrim است.
– 5پنچم گوسفند را آفرید به هفتاد و پنج روز كه از روز اورمزد، ماه آبان، تا روز دی به مهر، ماه دی است. پنج روز درنگ كرد تا روز بهرام. آن پنج روز گاهنبار و او را نام مدیاریم medyarim است.
– 6ششم، مردم را آفرید كه كیومرث است، به هفتاد روز كه از روز رام، ماه دی، تا روز انارام، ماه سپندارمذ است. پنج روز درنگ كرد تا روز وهیشتوئیشت wahistoist گاه. آن پنج روز گاهنبار است كه آن پنج روز تروفته است كه دزدیده خوانند، او را نام همسپهمدیم hmspsmdym است.
پنج روز پنجه‌ی نیكو: نام آن پنج روز كه تروفته است، كه پنج گاه گاهانی است، كه پنجه‌ی نیكو خوانند، به صورت دینی این است: اهونوید ahunawed گاه، اوشتوید ustawed گاه، اسپندومد spandomed گاه، وهوشهر wahusahr گاه، وهیشتوئیشت wahistoist گاه.
دوازده اختر و بیست و هفت منزل قمر: چون او (اورمزد) نخست سپهر را آفرید، ستارگان اختری را بر آن گمارد كه مایه‌ور این دوازده اخترند كه ایشان را نام، بره، گاو، دو پیكر، خرچنگ، شیر، خوشه، ترازو، كژدم، نیمسب، بز، دلو و ماهی است، كه ایشان را در برشماری منازل قمر، تقسیم به بیست و هفت است، كه ایشان را نام این است: پدیسپر، پیش پرویز، پرویز، پییگ، بزیسر، بشن، رخوت، تریشگ، ازرگ، نخو، میان، اودم، ماشاهه، اسپور، هوسرو، سروی، ور، دل، درفشه، ورنت، گا، یوغ، موری، بنزه، كهت‌سر، كهت میان و كهت.
تعداد ستارگان خرد: برای هر اختری از ایشان، شش هزار هزار و چهارصد و هشتاد (6480000) ستاره‌ی خرد به یاری فراز آفریده شد.
چهار سپاهبدان آسمان: بر آن اختران، چهار سپاهبد به چهار سوی گمارده شد. سپاهبدی بر آن سپاهبدان گمارده شد. چنین گوید كه تیشتر سپاهبد شرق، سدویس سپاهبد نیمروز، ونند سپاهبد غرب، هفتورنگ سپاهبد شمال، میخ‌گاه، كه میخ میان آسمانش خوانند، سپاهبدان سپاهبد.
هفت پایه آسمان: آسمان را هفت پایه است: نخست ابر پایه، دیگر سپهر اختران، سدیگر ستارگان نیامیزنده، چهارم بهشت كه ماه بدان پایه ایستد، پنجم گرودمان كه انغز روشن خوانده شود و خورشید بدان پایه ایستد، ششم گاه امشاسپندان، هفتم روشنی بیكران كه جای اورمزد است.
اورمزد و سه همكارانش: نخست از مینویان هرمزد است. او را همكار آن سه دی‌اند. یكی گاه، یكی دین و یكی زمان.
پنج بخش مردمان: او (اورمزد) مردم را به پنج بخش فراز آفرید: تن، جان، روان، آیینه ewenag و فروهر.
رابطه‌ی هفت آفریدگان مینوی و آفریدگان مادی با یكدیگر: اورمزد از جهان مادی، بن مردم را به خویش گرفت، بهمن از آفرینش مادی، انواع گوسفند را به خویش پذیرفت، اردیبهشت از آفرینش مادی آتش را به خویش پذیرفت، شهریور از آفرینش مادی فلز را به خویش گرفت، سپندارمذ از آفرینش مادی، زمین را به خویش پذیرفت، خرداد از آفرینش مادی آب را به خویش پذیرفت، امرداد از آفرینش مادی، گیاه را به خویش پذیرفت.
پنج هنگام روز: او روز را نیز به طور متوسط، هر یك به پنج هنگام بخش كرد، بر هر هنگامی مینوئی گمارد، چنان‌كه بامدادگاه را هاون havan مینو، نیمروزگاه را رپیهوین rapihawin مینو، ایواره گاه ewarag (غروب) را اوزیرین uzerin مینو، ابادیاون گاه abadyawan را ایوی سروسریم ebsrusrim مینو، اوشهین گاه usahin را اوشهین مینو به خویشی دارند.
او اینان را نیز به همكاری امشاسپندان و ایزدان بخش كرد، زیرا هاون را به مهر، رپیهوین را به اردیبهشت، اوزیرین را به برزیزد، ایوی سروسریم را به فروهرهای پرهیزگاران و بهرام، اوشهین را به سروش و رشن برای همكاری گماشت.
البرز و ارتباط آن با اعداد: كوه البرز پیرامون جهان، كوه تیرگ میان جهان است. تیرگ البرز آن است كه خورشید، ماه و ستارگان از پس او باز می‌گردند، زیرا بر البرز یك‌صد و هشتاد روزن است به خراسان و یك‌صد و هشتاد به خاوران. خورشید هر روز به روزنی در آید و به روزنی شود و ماه و اختران و نیز اباختران را همه بند و حركت بدو است. هر روز بر سه كشور و نیم همی تابد.
البرز تا به سر رسیدن هشت‌صد سال می‌رست. دویست سال تا به ستاره پایه، دویست سال تا به ماه پایه، دویست سال تا به خورشید پایه، دویست سال تا به بالای آسمان.
هفت كشور: گوید در دین كه زمین سی وسه نوع است. هنگامی كه تیشتر آن باران ساخت كه دریاها از او پدید آمدند، زمین را همه جای نم بگرفت، به هفت پاره بگسست، دارای زیر و زبر و بلندی و نشیب شد. پاره‌ای به اندازه‌ی نیمه‌ای در میان و شش پاره‌ی دیگر پیرامون آن قرار گرفت. آن شش پاره به اندازه‌ی خونیرس است، او آن‌ها را كشور نام نهاد، زیرا ایشان را مرز ببود، چنان‌كه پاره‌ای را كه به ناحیه‌ی خراسان است كشور ارزه، پاره‌ای را كه به ناحیه‌ی خاوران است كشور سوه، دو پاره را كه به ناحیه نیمروز است كشور فرددفش و ویددفش، دو پاره را كه به ناحیه اباختر است كشور وروبرشن و وروجرشن خوانند. آن را كه میان ایشان و به اندازه ایشان است، خونیرس خوانند.
از این هفت كشور، همه گونه نیكی در خونیرس بیشتر آفریده شد.
گونه‌های آتش: در دین گوید كه پنج گونه آتش آفریده شده است كه آتش بری سوه berezi savah، آتش هوفریان vohu fryana، آتش اوروازشت urvazista، آتش وازشت vazista و آتش اسپنیشت spenista است.
سه آتش را كه عبارتند از آذر فرنبغ، آذر گشنسب و آذر برزین مهر، اورمزد در آغاز آفرینش، چون سه فره، به پاسبانی جهان فراز آفرید .