از پنجه تا چهارشنبه سوری
نوشتارهایی از موبد کورش نیکنام
نیاکان خردمند و فرهیخته ما درایران باستان برخی از آیین ها و مراسم سنتی خود را به انگیزه های طبیعی و باورهای استوره ای برپا می کردند. 13 فروردین، به سبب تشویق تشتر برای بارندگی – جشن تیرگان، حماسه آرش کمانگیر – جشن مهرگان، شکست ضحاک تازی به – شب چله، زایش مهر و… به همین روی به هنگام فرارسیدن نوروز نیز باور داشتند که روان و فروهر درگذشتگان به دیدار و یاری آنان خواهند آمد و در سرا وکاشانه پیشین خود به سر خواهند برد، پس تلاش می کردند خانه تکانی کنند و فضای زندگی خود را پاک وبی آلایش دارند همچنین از اندیشه و روان خود نیز کینه، خشم و کژاندیشی را دورسازند.
آنان در گاه شماری سنتی خود 5 روز آخر سال را به نام پنجه می نامیدند و در بامداد همان روز و پیش از برآمدن آفتاب در نیایش گاه، و مکانی در خانه های خود آتش می افروختند تا نسبت به همان باور سنتی ، به استقبال فروهر درگذشتگان رفته باشند. سپس در روزهای پنجه هر خانواده نسبت به توانایی مالی خود به داد و دهش می پردازند و با خوراکی های سنتی از خویشان و نیازمندان پذیرایی می کنند تا مهمانان خود و فروهر درگذشتگان را خشنود کرده باشند آنگاه پنج روز پس از آن به هنگام سپیده دم بامداد نخستین روز سال نو وجشن نوروز در بالای بلندی هانیز آتش دیگری می افروختند تا با روشنایی آن از فروهر هابدرقه کرده باشند و مخلوط آب و آویشن را بر زمین می پاشیدند.
با این باور ها اعراب به ایران حمله کردند و به آرامی و شکل های گوناگون ایرانیان به اسلام روی آوردند ولی چون با سنت های کهن خود خو گرفته بودند بسیاری از آنها را به نام های دیگر و فلسفهً تازه همچنان پاسداری کردند.
آتشکده به سقاخانه تبدیل شد.
سوگ سیاوش به عزاداری امام حسین،
نیایشگاه های مهر وناهید به قدمگاه حضرت علی وامامزاده ها،
و پنجه آخر سال به چهارشنبه سوری.
ایرانیان مسلمان شده در حکومت های اموی و عباسی که نخستین حکومت های اسلامی در ایران به شمار آمده و با تعصب فراوانی با ایرانیان برخوردمی کردند به ویژه جشن های آتش راجایز نمی دانستند. به فکر افتادند که چگونه سنت پنجه را همچنان پاس داری کنند ایرانیان در آنزمان با زیرکی در یافتند که برخی از اقوام عرب روز چهارشنبه را نحس می دانند با ابتکار خود ودرآغاز یکی از روزهای پنجه که پیش از چهار شنبه واقع شده بود به بهانه اینکه با روشن کردن آتش، نحسی چهارشنبه از بین خواهد رفت، با این ترفند مجوز آتش افروزی را از حکومت های متعصب در ایران گرفته و این بارآتش به کوچه ها و محله ها آمد و سور (جشن) چهارشنبه پایه ریزی شد بیگمان در آغاز، سه یا هفت بار به گرد فروغ مهر که با روان آنان آمیخته شده بود می چرخیدند و شادی می کردند که بعد ها از روی آتش نیز پرش کرده و شعر هایی را نیز زمزمه می کردند پریدن از روی آتش نیز شاید برگرفته از گذشتن سیاوش از آتش برای نشان دادن پاکی و بی گناهی او باشد.
اکنون نیز به انگیزه فراز آمدن جشن نوروز، همانند دیگر ملت ها که جشن های خود به ویژه سال نو را در زمین و آسمان، آتش بازی و نور افشانی می کنند ایرانیان نیز پیش از نوروز با فروغ و روشنایی به استقبال نوروز و بهار می روند تا همانند باور نیاکان خود مهر، پاکی و گرمی آتش را در سال جدید به جان و روان خود فراخوانندو با پاکدلی، مهرافزونی، خوش بینی و نیک اندیشی، نوروز را در آغوش خویش گیرند.