جشن های سالیانه در دین بهی
1- جشن سده
2- نوروز
3- جشن هَودورو
جشن هَودورو
روز خورداد از ماه فروردین
روز ششم از ماه فروردین، خورداد روز نام دارد. در این روز زرتشت ، پیام آور ایرانی از مادر زاده شد ه و در سن سی سالگی در همین روز به پیامبری برگزیده شده است . با همین انگیزه و پی آمد خوش آیند تاریخی ، زرتشتیان این روز را جشن می‌گیرند و آن روز را هودورو می‌نامند. این واژه کوتاه شده ( هفتاد ودو رویداد ) است در باور سنتی زرتشتیان در چنین روزی که جشن گرفته می شود هفتاد ودو رویداد تاریخی و سرنوشت ساز جای گرفته که برجسته ترین آنها زاده شدن وبه پیامبری رسیدن زرتشت است .
از آداب و مراسم این روز می‌توان به نیایشگاه رفتن زرتشتیان ، نیایش کردن ، رسیدگی به زندگی نگهبان آتش و نیز تهیه خوراکی های سنتی به ویژه آش رشته و سیروگ اشاره کرد.
4- جشن رپیتون
(سوم فروردین ماه برابر با روز اردیبهشت از ماه فروردین گاهشمار زرتشتی)
دکتر فرزانه گشتاسب : رپیتون در سنت زرتشتی هم نام یكی از پنج گاه روز و هم نام ایزدی است كه سرپرستی این بخش از زمان را برعهده دارد. در اسطورة آفرینش زرتشتی آمده‌است:
«تا پیش (ازآن ) كه اهریمن آمد ، همیشه نیمروز بود كه رپیتون است . اورمزد با (یاری) امشاسپندان ، به رپیتون (گاه) مینوی یزشن را فراز ساخت . به (هنگام ) یزشن كردن همة آفریدگان را بیافرید و با بوی و فروهر مردمان بسگالید و خرد همه‌آگاه را به مردمان فراز برد و گفت:
« كدام شمارا سودمند‌تر درنظرآید ؟ اگر شما را به صورت مادی بیافرینم و به تن با دروج بكوشید و دروج را نابود كنید ، (آنگاه) شما را به فرجام درست وانوشه بازآرایم و باز شما را به گیتی آفرینم، جاودانه بی‌مرگ ، بی‌پیری و بی‌دشمن باشید ؛ یا شما را جاودانه پاسداری (از) اهریمن باید كرد ؟ ایشان بِدان خرد همه‌آگاه (آن) بدی را (كه) از اهریمن دروج بر فروهرهای مردمان در جهان رسد ، دیدند و رهایی واپسین از دشمنی پتیاره و به تن پسین جاودانه ، درست و انوشه باز بودن را (دیدند) و برای رفتن به جهان همداستان شدند.» (بهار1369 : 50)
بنابراین گاه رپیتون «زمانی» است كه اسطورة آفرینش زرتشتی پیرامون آن شكل می‌گیرد و فرشگرد نیز در همین گاه كامل می‌شود و جهان كامل، درست مانند شكل آغازین خود ، دوباره احیا می‌شود . (راشدمحصل1385: 102ـ104)
به همین دلیل ساعاتی از روز كه بزرگترین تجلی نور یعنی خورشید ، به اوج روشنی و گرمای خود می‌رسد ، «گاه‌رپیتون» نامیده‌شده‌است.
در میان فصول سال نیز ، فصل تابستان ازآنِ اوست. ایزد رپیتون در آغاز تابستان بزرگ (هفت‌ماهه) به روی زمین می‌آید و در آغاز زمستان بزرگ (پنج‌ماهه) به زیر زمین می‌رود تا در سرمای زمستان ریشة درختان و آبهای زیرزمینی را گرم نگاه دارد. (بهار1369: 106 )
زرتشتیان به یمن بازگشت ایزد رپیتون در آغاز بهار، جشن رپیتون را برگزار می‌كنند. (بهار1369:106)
مراسم اصلی این جشن در روز اردیبهشت و فروردین ماه (یعنی سومین روز ماه فروردین) برگزار می‌شود. زیرا مهمترین همكار ایزد رپیتون، «اردیبهشت امشاسپند» است. در نوشته‌های فارسی میانة زرتشتی آمده‌است كه بر هریك از بخش‌های پنج‌گانة روز ایزدی نظارت داردو هریك از این ایزدان همكارانی مینوی نیز دارند: «او روز را نیز به‌طور متوسط هر یك به پنج هنگام بخش كرد، بر هر هنگامی مینویی گمارد چنان‌كه بامدادگاه را هاون مینو، نیمروز گاه را رپیهوین مینو، . . . او اینان را نیز به همكاری (امشاسپندان و ایزدان ) بخش كرد؛ او هاون را به مهر، رپیهون را به اردیبهشت . . . برای همكاری گماشت.» (بهار 1369: 50)
همكاری ایزد رپیتون با اردیبهشت به اندازه‌ای است كه گویا زرتشتیان كرمان این جشن را به جای روز اورمزد و ماه فروردین در روز اردیبهشت و ماه اردیبهشت برگزار می‌كردند. در فرهنگ بهدینان به این موضوع اشاره شده‌است: «از روز اورمزد و اردیبهشت ماه تا اردیبهشت و اردیبهشت ماه را روز رپتون گویند. ظهر روز اردیبهشت و اردیبهشت ماه كه وقت نماز رپیتون است، موبدان و بهدینان در آدریان جمع شوند وبا خواندن اوستای درون و یشت و آفرینگان رپتون ، جشن را برگزار می‌كنند.» (سروشیان2536: 54)
ویژگی مهم این جشن این بوده است كه مانند گاهنبارها، همة مردم شركت در این جشن را كاری واجب به شمار می‌آوردند . درآفرینگان‌خوانی جشن رپیتون كه معمولاً در یك تالار عمومی در درب‌مهر برگزار می‌شد، همة موبدان و مردم حضور داشتند. در این مراسم دو موبد به عنوان زوت و راسپی آیین آفرینگان را به جای آورده و بقیه دور تا دور سالن قرار می‌گیرند. در این مراسم 3آفرینگان به خشنومن ایزدان اردیبهشت، دهمان و سروش خوانده می‌شود و در پایان با خواندن «آفرین‌رپیتون»، آیین همازور انجام می‌گیرد.
در ایران، رپیتون را با مراسم ویژهة دیگری نیز می‌شناسند كه همة بهدینان در روزهای آغازین سال جدید آن‌را برگزار می‌كردند. زرتشتیان در این روزها از ساعت 12 تا 3 پس از نیمروز یعنی در گاه رپیتون، در پرهیز كامل تنها به خواندن اوستا و نیایش می‌پرداختند. آنان در این سه ساعت حواس خود را به طور كامل بر روی اوستا متمركز می‌كردند و به احترام كلام سپندینة اوستا، هیچ حركت اضافه‌ای انجام نمی‌دادند و هیچ سخنی نمی‌گفتند.(مزداپور1383: 156)
این رسوم زیبا اكنون بیش از 50 سال است كه انجام نمی‌شود و تنها سایه‌ای از آن در یاد پیران زرتشتی باقی مانده‌است. ارزش نهادن به لحظه لحظة زمان و ستایش اهورامزدا به خاطر آفرینش حركت و پویایی در بستر زمان همیشه مورد توجه بهدینان بوده‌است و جشن رپیتون به عنوان جشنی كه برای ایزد زمان آرمانی برگزار می‌شود، جایگاه ویژه‌ای در آیین‌های زرتشتی پیدا كرده‌است.
1 اردیبهشت 1387
فرزانه گشتاسب
كتابنامه
بهار ، مهرداد . 1369 . بندهشن . تهران: توس .
راشدمحصل، محمدتقی. 1385 .گزیده‌های زاداسپرم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سروشیان، جمشید.2536. فرهنگ بهدینان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مزداپور، كتایون.1383.«تداوم آداب كهن در رسم‌های معاصر زرتشتیان در ایران»، فرهنگ ، ش 50-49. صص179-147.
سرچشمه نوشتار :
http://www.berasad.com/fa/content/view/272/
5- هیرمبا
زرتشتیان روستای زرتشتی‌نشین مزرعه کلانتر یزد، آیین «هیرومبا» را پاس داشتند.
این آیین در مزرعه کلانتر با اوستاخوانی و آمرزش درگذشتگان همراه با آتش‌افروزی پسین روز پنج شنبه 21 فروردین‌ماه، برگزار شد.
در این آیین همكیشان گرد هم آمدند و از درگذشتگانشان یاد کردند و سلامتی و تندرستی را از اهورامزدا خواستار شدند.
“هیرومبا” آیینی است كه در آن همچون جشن سده آتش افروزی می‌شود و مزرعه کلانتر یکی ازمکان‌هایی است که این آیین را برگزار می‌‌کند.
جشن زیبا و تماشایی «هیرومبا» یكی از آداب و رسوم كهن و باستانی یزد است. كه هر سال در روزهای پایانی فروردین‌ماه برگزار می‌شود و پیشینه‌ی چند ساله دارد.
زرتشتیان با باشندگی در این‌گونه آیین‌های دینی و سنتی كه از پیشینیان به آنها رسیده است آن را پاس می‌دارند و هر سال با شور بیشتری در آن شركت می‌كنند.
آیین «هیرومبا» همان جشن سده است كه پیش از این بر پایه‌ی گاهشماری باستان (بدون كبیسه) در روز اشتادایزد و آذرماه در شریف آباد، روستایی در یزد، برگزار می‌شده است.
اكنون چند سالی است كه این آیین به گونه‌ی پایا(:ثابت) در روز ٢٦ فروردین‌ماه (اشتادروز و فروردین‌ماه) در آتشكده‌‌ی شریف‌آباد برگزار می‌شود.
هیرومبا واژه‌ای پهلوی است به معنی «آگاهیم باد» است.همكیشان باشنده در آیین پیش از آتش‌افروزی به خانه‌های اهالی روستا رفته و با یادكرد نام درگذشتگان و بزرگان كارهای نیك آنها را یادآوری كرده و با گفتن واژه‌ی هیرومبا، آگاهی‌رسانی این كرداد نیك آنان را برای خود و دیگران سفارش می‌كنند.
در این روز زرتشتیان بسیاری در زیارتگاه پیرهریشت برای نیایش، گردش و زیارت و شادی و فراهم كردن بوته برای آتش‌افروزی هیرمبا،گرد هم می‌آیند و در پسین همین روز با نزدیك شدن غروب آفتاب در حیاط شاورهرام‌ایزد شریف‌آباد گرد آمده و پس از ستایش اهورامزدا، دهموبد محل نام شاهان و پهلوانان و نام‌آوران و نام درگذشتگان شریف‌آباد را بر زبان می‌آورد و «هی’رم‌باو» می‌گوید. در برابر موبد، جوانان كه در دو صف ایستاده‌اند، به نوبت در پاسخ به دهموبد می‌گویند؛ هیرومبا. در پایان با آتش‌افروزی و شادی و هلهله این آیین زیبا و دیدنی در این روز به پایان می‌رسد.
م جمشیدی