واژه نامه توضیحی دین بهی
نام ها ، واژه ها ، عبارت ها و مفاهیم گوناگونی که به نوعی با آیین زرتشت پیوند دارد، بخش مهمی از فرهنگ باستانی ایران را تشکیل می دهند و آشنایی با آن ها در درک و شناخت بهتر فرهنگ ایران ضروری است . کمابیش نزدیک به همه ی این گونه واژه ها از جمله نام های ایزدان و امشاسپندان ، دیوان و اهریمنان ، چهره های تاریخی و اسطوره ای ، نام های جغرافیایی باستان ، کتب و رساله های اوستایی و پهلوی ، کتاب های شرق شناسان در مورد آیین باستانی ایران ، اوستا شناسان معروف ، مراسم و آیین ها و سنن دین زرتشت ، تاریخچه کیش زرتشت و زرتشتیان ، واژه های دینی و اوستایی و دیگر واژه های مربوط به کیش مزدیسنا با تکیه بر چند صد منبع و ماخذ معتبر در این دانشنامه ی جامع شناسانده شده اند. دانشنامه ی مزدیسنا ، دکتر جهانگیر اوشیدری.
اهورا مزدا اشو زرتشت اسپنتمان اوستا
الف / ا / آ ب پ ت ث ج چ ح
خ د ذ ر ز ژ س ش ص
ض / ط / ظ ع / غ ف ق ک
گ ل م ن و ه ی
پس از پیدا کردن واژه ، میتوانید فرتور مورد نظر را در برگه ای جدا باز کنید و یا آن را برای بزرگنمایی بیشتر بر روی کامپیوتر خود ذخیره کنید.
—————————————————————————————-
دانشنامه‌ای ماندگار و گرانبها برای شناخت دین و فرهنگ زرتشتی
● “دانشنامه ی مزدیسنا”
شهداد حیدری :
بیش از ٤ سال از نوشتن و آماده کردن دانشنامه‌ای درباره‌ی دین و فرهنگ مزدیسنایی گذشته بود که «نشر مرکز»، یکی از معتبرترین ناشران ایران، پیشنهاد چاپ و انتشار آن را به نویسنده‌ی اثر، روانشاد موبد دکتر جهانگیر اشیدری، داد. درخواست ناشر پذیرفته شد و چندی پس از آن، در سال 1371، کتاب یاد شده به نام «دانشنامه‌ی مزدیسنا؛ واژه‌نامه‌ی توضیحی آیین زرتشت» منتشر شد و کتابی پایه‌ای و باارزش که دربرگیرنده‌ی واژه‌ها و اصطلاح‌ها و مفاهیمی است که با آیین، تاریخ و فرهنگ زرتشتی پیوند دارند، در دسترس جامعه‌ی علمی ایران گذاشته شد.
از آن پس، همواره «دانشنامه ی مزدیسنا» یکی از سرچشمه‌های(:منابع) پژوهش‌های دینی و تاریخی و فرهنگی درباره‌ی آیین‌های زرتشتی و فرهنگ باستانی ایران بوده است. به ویژه آن که دانش موبد اشیدری و آشنایی ژرف و او با نوشته‌های دینی و تاریخی، اثر او را در جایگاهی سزاوار جای می‌دهد و از کتابش پژوهشی استوار و کارآمد می‌سازد.
موبد اشیدری برای فراهم آوردن چنین دانشنامه‌ی گسترده و روشمندی، آن‌گونه که خود در دیباچه‌ی کتاب یادآوری می‌کند، از «همکاری و رهنمودهای» موبد اردشیر آذرگشسب و موبد رستم شهزادی، که هر دو از برجستگان و دانشمندان پُرآوازه‌ی دین زرتشتی بودند، بهره‌ور شده بود.
«دانشنامه‌ی مزدیسنا» کتابی برای پاسخگویی به نیازهای پژوهشی
«دانشنامه‌ی مزدیسنا» با دیباچه‌ای کوتاه و خواندنی آغاز می‌شود. موبد اشیدری در آن‌جا به انگیزه‌ی خود برای فراهم آوردن چنین کتابی اشاره می‌کند و می‌نویسد: «از دیرباز دربرخورد با فرهنگ‌دوستان و جویندگان دانش و آگاهی، پرسش‌های گوناگونی در زمینه‌ی آیین زرتشت و فرهنگ مزدیسنا مطرح می‌شد و پویندگان و علاقه‌مندان در پی آگاهی‌های بیشتر و دقیق‌تر و روشن‌تری درباره‌ی جنبه‌های گوناگون کیش باستانی ایران بودند. می‌دیدم که در این میان، نادانسته‌ها فراوان و دانسته‌ها اندک و پراکنده و نامنظم و گاه نادرست و برپایه‌ی شنیده‌ها و گفته‌های بی‌پایه است و سره و ناسره درهم آمیخته‌اند… از این‌رو برآن شدم آن‌چه را که در این زمینه به یاری آثار و اسناد بازمانده از گذشته‌ها و بررسی‌های دانشمندان و پژوهندگان روشن شده است، در مجموعه‌ای یک‌جا گرد آورم، شاید تا اندازه‌ای بتواند پاسخگوی نیاز جویندگان و علاقه‌مندان باشد.»(دیباچه‌ی کتاب)
پس از دیباچه‌ی کتاب، نام سرچشمه‌ها و کتاب‌هایی که از آن‌ها بهره برده شده، آمده است. شمار آن کتاب‌ها به 155 اثر و 15 فرهنگنامه وچندین کتاب به زبان انگلیسی می‌رسد که خود نشانه‌ی دیگری است از گستردگی کار و پژوهشی که انجام گرفته است. پس از آن، الفبای اوستایی یا دین دبیره آمده و آن گاه متن کتاب آغاز شده است.
موبد اشیدری سربرگ‌ها(:مدخل‌ها) را برپایه‌ی حرف‌های الفبا آورده است. اما در برگ‌های نخست کتاب این روش را به کنار گذارده و با نام بزرگ «اهورمزدا» آغاز کرده است. موبد اشیدری می‌نویسد: «به شگون کار بس بزرگ و دشواری که درپیش است، سخن درباره‌ی اهورامزدا، خدای بی‌آغاز و بی‌انجام و پیامبر و فرستاده‌اش اشوزرتشت و کتابش اوستا را سرلوحه و زیب فرهنگ قرار می‌دهیم و پس از آگاهی بیشتر در این‌باره، که بر دیگر مطالب مقدم است، دانشنامه را به ترتیب الفبا دنبال خواهیم کرد.»(رویه 7 دیباچه).
بر این پایه، درآغاز «دانشنامه ی مزدیسنا» از اهورامزدا سخن به میان آمده است؛ سپس درباره ی اشوزرتشت و سرگذشت آن پیامبر راستین و خاندان و زمان او آگاهی‌های دانشورانه‌ای به دست داده شده است؛ و در ادامه از اوستای سپند، زبان و درونمایه‌ی آن گفته شده است. پس از این‌هاست که سربرگ‌های کتاب، به ترتیب حرف‌های الفبا، آمده است.
«دانشنامه‌ی مزدیسنا» و بیش از 3500 موضوع دینی، فرهنگی و تاریخی
«دانشنامه‌ی مزدیسنا» 515 رویه دارد و دربردارنده‌ی بیش از 3500 سربرگ است که در دو ستون در هر رویه، آورده شده است. گاه توضیحات، به فراخور موضوع، کوتاه است و گاه بیش از چند رویه. نکته این جاست که «دانشنامه‌ی مزدیسنا» تنها دربرگیرنده‌ی واژگان و اصطلاح‌های دینی نیست. بلکه موضوع‌های فراوانی نیز درباره‌ی تاریخ زرتشتیان و بزرگان و نام‌آوران دین‌ورزان آن، دارد. بخش‌هایی نیز درباره‌ی نام‌‌های جغرافیایی و استوره‌ای است.
موبد اشیدری در نوشتن هر موضوع، گزیده‌گوی و سخن‌سنج است و در عبارت‌هایی کوتاه، آگاهی‌های سودمند و پیوسته‌ای در اختیار خواننده می‌گذارد. بی‌گمان پدید آمدن چنین اثر درخشان و ارزشمندی، با رنج بسیار و کوشش فراوان به دست آمده است.
این کتاب، که اکنون ٢٠ سال از چاپ و انتشارش می‌گذرد، چندین بار بازچاپ شده است و همواره مرجعی درخور اعتماد برای شناخت دین و فرهنگ زرتشتی بوده است. «دانشنامه‌ی مزدیسنا» چکیده و فشرده‌ای از پژوهش‌های سالیان پُربار زندگی موبد دکتر جهانگیر اشیدری است و یادگار و ارمغانی ارزنده و همیشه ماندگار برای فرهنگ ایران. یاد آن دانشی مرد فرزانه گرامی و روانش به مینو شاد باد.