به یاد تولدی که جشن نمی گیریم !
او قدیس نبود اما….
امید کاجیان
۰۷ تیر ۱۳۹۳
قصد بزرگ کردن وقدیس کردنش نیست . کاری که ماایرانیها خیلی خوب بلدیم انجام دهیم بخصوص بعد از مرگ آدمها! ارباب کیخسرو شاهرخ هم مطممئنا قدیس نیست ! اما اگر بگوییم تاثیر گذارترین فرد جامعه زرتشتی معاصر ایران بوده است بی راه نگفتیم .
اورا یکی از تاثیرگذارترین های زمانه خود در کشورهم باید برشمرد . کیخسرو شاهرخ در زمانه ای زیست و اندیشید که زیستن سخت بود و اندیشیدن هم . اندیشیدنی که محدود بود به بازمانده های جو زمان قاجار . تعصبات و فکر کردن راجع به چیزهایی که عموما مهم نیستند و مهم پنداشته می شدند و همین طرز فکر باعث شده بود تا به چیزهای مهمی که باید فکر کرد فکر نکرد . اما قیام مشروطه خود سرآغاز تغییر و نگرش در اندیشیدن بود در پایان شکستن حصرهای فکری ….حصرهایی که هنوزهم از میان نرفته اند و باید با خرد ، روز به روز سایه شومش را از ذهنها پاک کند تا آزادی اندیشه معنا ی حقیقی یابد.
نقش زرتشتیان هم در این تغییر نگرش و آغاز انقلاب مشروطه و تداوم آن غیر قابل انکار است نقشی که باعث شد از همان آغاز ، اقلیت های دینی در مجلس ملی نماینده داشته باشند .شاهرخ هم در دهه سوم زندگی اش در جنبش مشروطه شرکت داشت او هم یکی از چندین و چند زرتشتی انقلابی این جنبش بود .جنبشی که ثمره آن مجلسی شد که نمایندگی اش را از دوره دوم تا دوازدهم برعهده گرفت .
درست در زمانه ای که نیاز به شخصیتی متفاوت در جامعه بود کیخسروشاهرخ مدیریت جامعه مان را عهده دارشد، جامعه ای که زخم خورده از تاریخ بعد از حمله تازیان تا پایان قاجار، سرنوشت تبعیض و قتل عام و جزیه ودرنتیجه اش خروج از دین ومهاجرت ….را تجربه کرده و حال در دوره ای نو، کورسوهای امید خود را در پس سیستم جدید و مجلسی میدید که از حق این مردم دفاع کند .
چهره ملی
شاهرخ تنها یک چهره مهم برای جامعه خودش نیست. او رییس اداره تلفن کشور بود وبرای نخستین بار پای شرکت زیمنس را با قراردادش به ایران باز کرد . مدیر راه آهن ایران هم شد در زمانه ای که کمتر کسی فکر می کرد این کار از عهده یک ایرانی برخواهد آمد . در جنگ جهانی اول مسول مذاکره با کمیته دفاع ملی و در قحطی بزرگ ایران مسئول خرید گندم و توزیعش بین نانوایان بود او نان یک ملت را در بدترین شرایط کشور فراهم کرد . خدمات ملی شاهرخ به ایجا ختم نشد و کارهای فرهنگی زیادی هم داشت . بنیانگذار انجمن آثار ملی ایران ،کتابخانه ،چاپخانه و موزه مجلس و سازنده آرامگاه فردوسی بود نگاره فروهر بر بالای این مقبره یادگاری نکو از اوست . حتی می گویند خود او بود که محل دقیق دفن فردوسی را یافت .
اما در باره ملی بودن چهره شاهرخ همین بس که در سند وزارت خارجه انگلیس آمده :
“ارباب کیخسرو در کاردانی و درستکاری نامدار است. او یک مرد ملی است و هرگز تحت تأثیر افسونهای خارجیان قرار نگرفته‌است”
کار به جایی می رسد که مرگان شوستراز او به عنوان یک حامی درستکار ایران در بدترین شرایط کشور یاد می کند و مدرس در باره او در مجلس می گوید :”تنها یک مسلمان در مجلس است و آن ارباب کیخسرو است .”شهرت و خوش نامی شاهرخ به حدی است که حتی شاعران ،نویسندگان وروشنفکران منتقد آن زمان حساب کیخسرو شاهرخ را در اشعار و نوشته هاو گفته هایشان با نام بردن صریح از او از بقیه جدا کردند .اینکه یک نفر به گونه ای رفتار کند تا هر دو گروه سیاسی مخالف یکدیگر ، به نا چار او را بستایند کار هر کسی نیست !
یکی دیگر از خدمات ارباب کیخسرو مدرسه سازی است چیزی که نیاز مردمان آن زمان بوده بعداز ساخت مدرسه احمدیه مدارس بیشتر و بیشتری به مدیریت و همتش ساخته می شوند . از این میان نام مدارس نوشیروان ، فیروزبهرام ، جمشیدجم ، گیو و…برای زرتشتیان خیلی آشناست مدارسی که برای همه اقشار مردم پایه ریزی شد.ونه یک دین ومذهب خاص.
تسلطش به زبان های روسی و انگلیسی او را نمونه ای برای مذاکرات خارجی کشور کرده بود و همین طور زبان عربی که باعث شد تا حتی ترجمه و تفسیر قرآن را هم از او بیاموزند .درکنارهمه اینها تالیف و تر جمه چند کتاب را هم بگذارید.
کیخسرو شاهرخ اما جامعه زرتشتیان یزدو کرمان وتهران رااز کارهای خود بی بهره نساخت ا.ز آرامگاه زرتشتیان همچون قصر فیروزه تهران تا کرمان بگیرید وساخت اماکن فرهنگی و تحصیلی و ریاست انجمن های زرتشتیان .
به یاددارم وقتی که با شادروان فرنگیس راوری از بانوان فرهنگی سالهای دور کرمان در باره خاطرات ارباب کیخسرو سوال کردم گفت روزی که کیخسرو شاهرخ بابزرگترین روحانی کرمان دیدار داشت این روحانی با احترام خاصی او را تعظیم و تکریم کرده بود به طوری که تا مدتها حرف این دیدار برسر مردم کرمان افتاد.
آزادمهر ایزدیار رییس سالهای پیش انجمن زرتشتیان کرمان ،او را منجی جامعه کرمان میداند وتاسیس انجمن کرمان و ساختارش برای حل مشکلات بیشمار جامعه را ضرورتی که فقط شاهرخ از توان اداره اش برمیامد . ومهندس فریدون فرهمند عضو انجمن زرتشتیان تهران در سال 40 هم نقش او را با مانکجی هاتریا مقایسه می کند و او رارهبر زرتشتیان معاصر معرفی می کند .
بد نیست تا در زادروز کیخسرو شاهرخ به یادش شمعی بیافروزیم و تولدش را جشن بگیریم . تولد کسی را که جلوتر از زمان خودش گام برداشت و پیشرو بود ووجودش برای جامعه ما و کشورمان لازم ومفید .کسی که قدیس نبود اما به معنای واقعی سود رسان بود . سودرسانی ای که هم به مردم همکیشش رسید وهم مردم ایرانش .
هفتم تیر زادروز ارباب کیخسرو فرخنده .