چه اندازه به «وهومنه» نزدیك هستیم؟
فرزانه گشتاسب
۲۶ دی ۱۳۸۷
فرزانه گشتاسبصورت اوستایی واژه بهمن، «وهومنه» و ریشه فعلی آن «مَن» (man) به معنی «اندیشیدن» است.
در دین زرتشتی بهمن پیام‌آور اهورامزدا و همان فرشته وحی در ادیان سامی است و این امشاسپند بهمن است كه اشوزرتشت را به سوی «انجمن مینویان» كه در سر آن اهورامزدا قرار دارد، راهنمایی كرد. در گزیده‌های زادسپرم (فصل 21) آمده است:
در ماه اردیبهشت و روز دی‌به‌مهر، اشوزرتشت بهمن امشاسپند را دید، او از زرتشت پرسید: « كیستی و از چه كسانی؟ به چه آرزومندتری و كوشش تو برای چیست؟» اشوزرتشت پاسخ داد: «زرتشت سپیتمانم، در جهان پرهیزكاری را آرزومندترم، مرا آرزوست كه بر آنچه خواست ایزدان است آگاه باشم و چندان پرهیزكاری ورزم كه مرا به جهان پاك بنمایند». بهمن به زرتشت فرمود كه «بالا رو به سوی انجمن مینویان» و چنین بود كه زرتشت بالا رفت و به جایی رسید كه «به سبب روشنی بزرگ امشاسپندان، سایه خویش را بر زمین ندید» و نماز برد و گفت «نماز به اورمزد، نماز به امشاسپندان» و پیش رفت و در جایگاه پرسشگران نشست….
در دینكرت 7 نیز از قول بهمن امشاسپند می‌خوانیم: ای زرتشت بیا تا با آن كسی هم‌سخنی كنیم كه تو را آفرید، آن كسی كه مرا آفرید، كه مقدس‌ترین مینویان و نیكوترین موجودات است و من سخنگوی او هستم، من كه بهمنم و پیام‌آور او هستم.
و به این ترتیب اشوزرتشت سرودهای ستایشی را كه با بهمن سرود، به جهانیان پیشكش كرد تا همگان در روشنایی این چراغ، راه راست را بشناسند و به نورهمه‌نورها برسند. به گفته سهروردی بهمن «نزدیك‌ترین نور» به اورمزد است، در فلسفه اشراقی ایران باستان «وهومنه» پرنورترین مشعلی است كه راه انسان را برای انسان كامل شدن و حرکت به سوی سرچشمه همه راستی‌‌ها و نیكی‌ها روشن می‌كند.
نیاكان ما رنگ سفید را نشانه بهمن امشاسپند دانسته‌اند، پس اندیشه نیك اندیشه‌ای است كه مانند رنگ سفید پاك و بی‌آلایش باشد، تنها به سوی بالا نگاه كند و حرکت كند، اندیشه‌ای كه سامان‌بخش و پیرو راستی باشد و از قدرت مینوی برخوردار باشد، اندیشه‌ای كه از دریای عشق و محبت عبور كرده و به وسعت هستی اندیشیده باشد.
این اندیشه مظهر خرد خداوند است و در برترین موجودات یعنی انسان می‌تواند شكوفا شود، زیرا تنها انسان است كه می‌تواند اندیشه نیك را تجربه كند و به «خرد همه آگاه» كه خرد خداوند یكتا است نزدیك شود.
هر آینه، ای مزدااهورا با وهومنه به تو نزدیك خواهم شد
(گاهان، هات28 بند2).
و تنها انسان است كه خواهد توانست با این امشاسپند سپندینه، خود را به برترین جایگاهی برساند كه هر موجودی ممكن است آرزویش را داشته باشد.
من روانم را با وهومنه به بالاترین سرای جای خواهم داد
(گاهان، هات28 بند4).
در نوشته‌های زرتشتی آمده‌است: آنچه كه اندیشه انسان را از بهمن شدن باز می‌دارد، یكی خشم است، دیگری آز و بدتر از همه بداندیشی. گام‌های بلندی كه آدمی را در نهایت به قله بلند وهومنه خواهد رسانید باید از این بدیها پاكِ پاك باشد. حتی ذره‌ای خشم، ذره‌ای آز و ذره‌ای بداندیشی ما را از اندیشه نیك دور خواهد كرد.
پس بیایید بیندیشیم كه ما چه اندازه به «وهومنه»، این امشاسپند مقدس و گرامی نزدیك هستیم.